จากสำเนาลายพระหัตถ์และลายมือของผู้เกี่ยวข้องกับการจัดการศึกษาของเมืองอุบลราชธานี ทำให้ทราบว่าผู้นำสำคัญในการวางรากฐานการศึกษาของอุบลราชธานี คือ พระคุณอุบาลีคุณูปมาจารย์ (สิริจนฺโท จันทร์) ซึ่งขณะนั้นมีสมณศักดิ์เป็นพระครูวิจิตรธรรมภาณี ท่านเป็นผู้ก่อตั้งโรงเรียนอุบลวิทยาคม ณ วัดสุปัฏนาราม โดยการดำเนินการได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว สนับสนุนช่วยเหลือ ดังปรากฏในพระดำรัสของสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอกรมหมื่นสรรพสิทธิประสงค์ ข้าหลวงแทนพระองค์มณฑลลาวกาว ในพิธีเปิดโรงเรียนอุบลวิทยาคม เมื่อวันที่ 8 กรกฎาคม 2440 ว่า “.... พระผู้เป็นเจ้าก็พยายามสั่งสมบรรดาหนังสือเรียนต่างๆ มาแต่กรุงเทพฯ เปนอันมากแลชักชวนผู้เปนเจ้าทั้งหลายอันนับว่าเปนผู้มีปฏิสัมภิทาบ้างมาด้วยอีกหลายรูป เพื่อมาช่วยในการวิทยาคม ณ เมืองอุบลนี้ แลพระผู้เปนเจ้าก็ได้เสนอความดำรินี้ เสนาบดีกระทรวงธรรมการ นำความกราบบังคมทูล พระกรุณาพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวก็ได้มีพระบรมหฤไทย์ เต็มไปด้วยความสัทธา ทรงพระมหากรุณาพระราชทานพระบรมราชานุญาต พระราชทรัพย์ในการที่จะต้องใช้พาหนะตลอด จนถึงที่นี้กับทั้งเป็นส่วนพิเศษอุดหนูนการวิทยาคม อันเปนสารประโยชน์นี้เป็นมูลถึงสิบชั่ง”

สำหรับชื่อโรงเรียนนั้นพระองค์มีพระดำรัสว่า “ขอพระเปนเจ้าจงประกาศนามวิทยาคมนี้ โดยนามเมืองว่าอุบลวิทยาคม เพื่อเป็นศิริสวัสดิ์ไพศาล ศุภวิบูลย์ผลสาธุชนชาวสยามรัฐมณฑลและเมืองอุบลฯ....”

การเรียนการสอนในระยะแรก แบ่งเป็นโรงเรียนสอนภาษาบาลี มีพระมหาอ้วน (ติสฺโส อ้วน) ต่อมาคือสมเด็จพระมหาวีรวงศ์ และพระมหาล้อมเป็นครูสอนและโรงเรียนสอนหนังสือไทยมีพระสังฆวิจารณ์ พระครูพนานโอกาส พระสมุห์และพระใบฎีกาเป็นครูสอน มีพระครูวิจิตรธรรมภาณี (สิริจนฺโท จันทร์) เป็นผู้จัดการ

2449 ดำเนินการสร้างโรงเรียนตัวอย่างประจำมณฑลอีสานขึ้น ที่วัดสุปัฏนาราม อีกหลังหนึ่งระยะแรกเปิดสอนชั้นประถมศึกษาและชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 1 และในปี พ.ศ. 2451 นี้กระทรวงธรรมการได้มอบหมายให้มณฑลต่างๆ จัดตั้งโรงเรียนตัวอย่างขึ้นให้จัดการเรียนการสอนเทียบเท่ากับโรงเรียนมัธยมในกรุงเทพฯ

ส่วนการศึกษาเพื่อทวยราษฎร์ หรือการจัดตั้งโรงเรียนวัด อันได้เปลี่ยนสภาพมาเป็นโรงเรียนประชาบาลในโอกาสต่อมานั้น กรมหลวงสรรพสิทธิประสงค์และพระศาสนดิลก (ติสฺโส อ้วน) ได้ดำเนินการจัดตั้งเพิ่มเติมตลอดเวลา

2458 พระยาศรีธรรมศกราช (ปิ๋ว บุนนาค) สมุหเทศาภิบาล มณฑลอุบลราชธานี ได้สร้างโรงเรียนตัวอย่างประจำมณฑลขึ้นที่มุมทุ่งศรีเมืองด้านตะวันออก (โรงเรียนอนุบาลปัจจุบัน) ได้กราบทูลเชิญจอมพลสมเด็จพระอนุชาธิราช เจ้าฟ้าจักรพงศ์ภูวนารถ กรมหลวงพิษณุโลกประชานาถ เสนาธิการทหารบก เสด็จมาทรงเปิด พระองค์ได้ประทานนามโรงเรียนว่า เบ็ญจะมะมหาราช เพื่อเป็นอนุสรณ์แด่พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวและได้โอนนักเรียนคฤหัสถ์จากโรงเรียนอุบลวิทยาคม วัดสุปัฎนารามวรวิหารมาเรียนที่โรงเรียนนี้ด้วย

2465 สมุดหมายเหตุโรงเรียนอุบลวิทยาคมได้บันทึกการก่อตั้งโรงเรียนประชาบาลตำบลปทุม 1 (อุบลวิทยาคม) ที่วัดทุ่งศรีเมืองสรุปได้ว่าวันเปิดเรียนมีนักเรียนมาจาก 17 หมู่บ้าน หลังจากพิธีเปิดได้แบ่งครูและนักเรียนไปเรียนตามศาลาวัด ดังนี้ ที่วัดทุ่งศรีเมือง มีนายลี รัชฏะ เป็นครูใหญ่ วัดสุทัศนาราม มีนายสุกแดง ทองมาก ครูน้อยทำการแทนครูใหญ่ วัดหลวงมีนาบุญมา ชิดเชื้อ ครูน้อยทำการแทนครูใหญ่ วัดกลาง มีนายสังข์ จันทน์เทศน์ ครูน้อยทำการแทนครูใหญ่

2470 เตรียมการสร้างโรงเรียนให้เป็นเอกเทศ โดยเช่าที่วัดหนองยาง ซึ่งเป็นวัดร้าง เป็นสถานที่ก่อสร้างอาคารเรียน โดยทำสัญญาเช่าปีละ 12 บาท

2471 ดำเนินการสร้างอาคารเรียนเป็นรูปทรงปั้นหยา 7 ห้องเรียน

2472 ย้ายนักเรียนจำนวน 950 คน จากวัดต่างๆ มาเรียนอาคารหลังนี้ แต่ห้องเรียนจุได้ไม่พอจุได้เพียง 337 คน ที่เหลือไปขออาศัยศาลาวัดปทุมมาลัย ได้รับนามโรงเรียนว่า “โรงเรียนประชาบาลตำบลในเมือง” (อุบลวิทยาคม)

2473 นายสวนคูณผล ทำหน้าที่ครูใหญ่

2481 แยกโรงเรียนสาขาขึ้นที่วัดพลแพน ต่อมาเจริญเป็นโรงเรียนปทุมวิทยากร

2484 นาย กิตติ สุพิชญ์ ดำรงตำแหน่งครูใหญ่

2491 นายสุเมธ โมฬีชาติ ดำรงตำแหน่งครูใหญ่

2496 นายกิตติ สุพิชญ์ ดำรงตำแหน่งครูใหญ่ อีกครั้ง

4 มิถุนายน พ.ศ.2502 – 4 พฤศจิกายน พ.ศ.2505 นายทองพูน บุปผาพรหม ดำรงตำแหน่งครูใหญ่

2503 เปลี่ยนชื่อโรงเรียนเป็นโรงเรียนอุบลวิทยาคม

4 พฤศจิกายน พ.ศ.2505- 25 กรกฎาคม พ.ศ. 2509 นายเฉลิม สุขเสริม เป็นครูใหญ่ จัดการเรียนการสอนตามพระราชบัญญัติประถมศึกษา (ฉบับที่ 3) พ.ศ. 2505 ซึ่งมีการขยายการศึกษาภาคบังคับจากเดิมจบชั้น ป.5 เป็นจบชั้น ป.7

2509 - 2525 นายศักดา คำประไพ ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน

2420 จัดการเรียนการสอนระดับมัธยมศึกษาปีที่ 1 เพิ่มอีก 1 ชั้น

1 ตุลาคม พ.ศ. 2523 โอนไปสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการประถมศึกษาแห่งชาติ เปิดสอนตั้งแต่ชั้นประถมศึกษาปีที่ 1-6 จัดการเรียนการสอนตามหลักสูตรประถมศึกษา พุทธศักราช 2521

2526 - 2527 นายเวทย์ โสมะเกษตรินทร์ ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน

2527 โรงเรียนได้รับรางวัลพระราชทานเป็นครั้งแรก

1 กันยายน 2527- 30 กันยายน 2533 นายประดับ  ก้อนแก้ว ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการ

2534 - 2535 นายสงกรานต์ ไขแสง ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการ

2536 - 2543 นายไพรัช เกษเจริญคุณ ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน โรงเรียนได้รับรางวัลพระราชทานเป็นครั้งที่ 2

2543 นายจิตตินันท์ ชบาศรี ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน โรงเรียนได้รับรางวัลพระราชทานอีกครั้ง

2546 เปลี่ยนมาสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ตามการปรับโครงสร้างระบบบริหารราชการใหม่ จัดการศึกษาตามหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2544

2551 – 11 พฤษภาคม 2561  นายอภัย สบายใจ ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน
11 พฤษภาคม 2561 -ปัจจุบัน  นายเฉลิมพล  เกตุมาตย์  ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการโรงเรียน

ที่ตั้ง
เลขที่ 387 ถนนสรรพสิทธิ์ ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี
รหัสไปรษณีย์ 34000 โทรศัพท์ 045 254784
ทิศเหนือ จรด วัดปทุมมาลัย
ทิศใต้ จรด ถนนพิชิตรังสรรค์
ทิศตะวันออก จรด ถนนผาแดง
ทิศตะวันตก จรด ตลาดเทศบาล 2 (ตลาดน้อย ถนนอุปราช)

ประวัติผู้ก่อตั้ง พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (จันทร์ สิริจนฺโท)
ชาติภูมิ พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (จันทร์ สิริจนฺโท) เกิดเมื่อวันศุกร์ที่ 20 มีนาคม 2399 ซึ่งตรงกับวันแรม 10 ค่ำ เดือน 4 ปีมะโรง ที่บ้านหนองไหล อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี

บรรพชาอุปสมบท ท่านได้บรรพชาเป็นสามเณรในปี พ.ศ.2412 ที่วัดบ้านหนองไหล อำเภอเมือง จังหวัดอุบลราชธานี จากนั้นได้เข้ามาศึกษาเล่าเรียนที่วัดศรีทอง (วัดศรีอุบลรัตนาราม) ในปี พ.ศ.2420 ได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุ โดยท่านเทวธมฺมี (ม้าว) เป็นพระอุปัชฌาย์

วิทยฐานะ ในปี พ.ศ.2422 ท่านได้เดินทางไปศึกษาเล่าเรียนในกรุงเทพมหานคร อยู่และศึกษาพระปริยัติธรรมที่วัดเทพศิรินทราวาส ต่อมาย้ายไปพำนักและศึกษาเล่าเรียนที่บุปผาราม สอบได้เปรียญธรรม 3 ประโยค ในปี พ.ศ 2429 เมื่ออยู่จำพรรษาที่วัดเทพศิรินทราวาส ภายหลังต่อมาสอบได้เปรียญธรรม 4 ประโยค ในปี พ.ศ.2437

มรณภาพ พระอุบาลีคุณูปมาจารย์มรณภาพวันที่ 19 กรกฎาคม พ.ศ.2475 ที่วัดบรมนิวาส รวมอายุได้ 77 ปี